καινοζωικός ή τριτογενής αιώνας

Ο τελευταίος γεωλογικός αιώνας, ο οποίος περιλαμβάνει δύο μεγάλες περιόδους: το τριτογενές και το τεταρτογενές. Η διάρκειά του υπολογίζεται περίπου σε 55-65 εκατομμύρια χρόνια. Σύμφωνα με άλλες σχολές, ο κ.α. ταυτίζεται με το τριτογενές, ενώ το τεταρτογενές θεωρείται τέταρτος γεωλογικός αιώνας, που ονομάζεται και νεοζωικός. Ο διαχωρισμός αυτός του τεταρτογενούς από τον κ.α. ίσως να είναι σωστός, γιατί από τη χρονική αυτή περίοδο τόσο οι φυτικοί όσο και οι ζωικοί οργανισμοί παρουσιάζουν χαρακτήρες που μοιάζουν πολύ με τους οργανισμούς που ζουν σήμερα στην επιφάνεια της Γης (εκτός από λίγες εξαιρέσεις και εξαφανίσεις ορισμένων ειδών και οικογενειών). Επιπλέον, το τεταρτογενές χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση και την εξέλιξη του ανθρώπου και από τις αλλεπάλληλες εξαπλώσεις των παγετώνων. Η oρεογενετική δραστηριότητα (αλπική ορεογένεση), έντονη κατά τον κ.α., είχε ως αποτέλεσμα τον σχηματισμό των ορεινών αλυσίδων που αποτελούν το σύμπλεγμα των Άλπεων (Άλπεις-Απένινα, Πυρηναία, Ιμαλάια, Ελληνίδες οροσειρές κλπ.). Η ηφαιστειακή ενέργεια υπήρξε επίσης έντονη, αφήνοντας τα κατάλοιπά της έως σήμερα. Τα κατώτερα όρια του κ.α. χαρακτηρίζονται –εκτός από τους άλλους παλαιοντολογικούς χαρακτήρες– από τη μεγάλη και απροσδόκητη εξάπλωση των νουμουλιτοφόρων ασβεστόλιθων, ενώ το τέλος του δεν έχει σημειωθεί ακόμα, εφόσον ο αιώνας αυτός εξακολουθεί να υφίσταται. Το μεγαλύτερο μέρος των ιζηματογενών πετρωμάτων του κ.α., τα οποία έχουν μελετηθεί έως σήμερα, είναι χερσαίας και παράκτιας φάσης, γιατί όσα σχηματίστηκαν μέσα στη θάλασσα βρίσκονται ακόμα κάτω από την επιφάνειά της. Άλλοι σημαντικοί σχηματισμοί, κατά τη διάρκεια κυρίως του τεταρτογενούς, είναι οι μορενικοί, οι ποτάμιοι, οι λιμναίοι και οι αιολικοί. Κατά τη διάρκεια του καινοζωικού αιώνα σχηματίστηκαν οι ορεινές αλυσίδες που αποτελούν το σύμπλεγμα των Άλπεων (φωτ. ΑΠΕ).